توصیه های بهداشتی: آداب غذا خوردن

[M_R_Z_khanomi]

عواملی خارجی یا داخلی وجود دارند که در ساختار اخلاط و مزاج ما دخالت می کنند و موجب نگهداری سلامت ما و یا موجب از بین رفتن سلامت ما می شوند که به آن ها اسباب ضروریه یا سته ضروریه و یا اسباب سته می گویند که عبارتند از غذا و نوشیدنیها، هوا، احتباس و دفع، خواب و بیداری، حرکت و سکون و نهایتاً اعراض نفسانی. در طب سنتی برای هر یک از این شش مورد تدابیری توصیه شده است که در ذیل به برخی از تدابیر مربوط به آداب غدا خوردن اشاره می گردد:

1- قبل، حين و تا 2 ساعت پس از غذا آب نخوريد.
2- قبل از غذا و بعد از غذا دو بار انگشت خود رابه نمك بزنيد و به دندانهاي خود بكشيد.
3- دو وعده غذا در روز، ابتداي روز و ابتداي شب ميل كنيد و اگر عادت به خوردن ناهار داريد آن را سبك ميل كنيد.
4- غذا را خوب بجويد.
5- با آرامش و آهستگي غذا بخوريد.

دیگر نکات ضروری در صرف غذا در ادامه ذکر شده است:

- سعي نمايند كه غذا از نوع دواي غذایي نباشد و در صورت استفاده، بهتر است همراه با آن از مصلحات آنها استفاده شود.
- مقدار غذا نباید به قدری زیاد باشد كه باعث فساد گردد، همچنین كم نیز نباشد كه باعث ضعف و لاغري و سقوط قوت شود.
- زمانی که هنوز مقداری اشتها به غذا داشته باشد دست از غذا خوردن بکشد.
- سكون و آرامش بعد از غذا داشته باشد زيرا سکون برای هضم لازم است. البته چند قدم حرکت کردن بعد از غذا مفید است چرا که سبب قرار گرفتن غذا در قعر معده می‌گردد. به طور کلی حرکت خفیف پس از غذا مناسب است ولی حرکات شدید توصیه نمی‌شود.
- بدون اشتهای واقعی غذا میل ننماید و در زمان گرسنگی واقعی نیز از به تأخیر انداختن غذا اجتناب کند؛ زیرا این کار موجب ریخته شدن صفرا و مواد نامناسب به معده می‌گردد و تأخير غذا بیش از نيم ساعت و نهايت يك ساعت خوب نيست.
- غذاهای مختلف را در یک وعده مصرف نکند چون سبب تحیّر طبیعت و سوءهضم می‌شود.
- زمانی که غذا هنوز در معده بوده و هضم نشده است از مصرف هر گونه خوراکی دیگر پرهیز نماید؛ زیرا که سبب عدم هضم و فساد هر دو غذا می‌شود.
- در دو روز سه بار غذا کامل (مفصل) میل نماید به این نحو که روز اول صبح و شام، و روز بعد ناهار میل کند.
از مداومت بر یک نوع غذا پرهیز نمایند.
- غذای تابستان باید سرد بالفعل و زمستان گرم بالفعل باشد؛ به جهت اينكه ظاهر بدن در تابستان گرم است و اگر غذاي گرمي بخورد ظاهر و باطن هر دو گرم شده و هضم ضعيف مي‌شود. همچنین در زمستان، ظاهر سرد است پس هرگاه باطن با ورود غذاي سرد، سرد شود باعث خاموش شدن حرارت غريزي مي‌گردد. در دو فصل ديگر بايد غذا معتدل باشد.
- از طعام بي‌مزه اجتناب نمايند زیرا كه باعث از بین رفتن اشتها است.
- مداومت بر ترشیجات موجب ضعف و لاغری و مضر اعصاب است و همچنین غذاهای بی‌مزه موجب کاهش اشتها و خستگی می‌شوند و غذاهای شیرین و چرب اشتها را از بین می‌برند و بدن را گرم می‌کنند و غذاهای شور لاغری و خشکی می‌آورند و برای چشم مضر هستند.
- مضرات غذاهای شیرین و چرب را با غذاهای ترش می‌توان رفع کرد و بالعکس مشکل غذاهای بی‌مزه با شوری و تندی قابل رفع است.
- رعايت عادات در دفعات غذا و كيفيت و كميت و اوقات غذا خوردن بنماید؛ زیرا که عادت حکم طبیعتِ دوم را دارد.
- غذاهای مرطب بارد مانند خورشت کدو، سوپ جو و ترشی‌های مرطب مانند تمرهندی و نارنج و غوره برای افراد صفراوی مزاج و غذاهای سرد که از بین برنده رطوبات باشد مانند غذاهای ترش برای افراد دموی مزاج مناسب‌تر است. افراد بلغمی مزاج به غذای گرم و لطیف مثل گوشت گنجشک و کبک با دارچین و زیره احتیاج دارند و بهتر است سوداوی مزاج‌ها غذاهای رطوبت‌بخشِ معتدل مانند گوشت بره و زرده تخم مرغ استفاده نمایند.
- در خوردن، رعايت ترتيب غذاها را نمايند كه غليظ را (مثل خورشتها و کبابها) در اول تناول نمايند و لطيف را (مثل سالاد بافاصله زمانی کوتاهی حداقل 20 دقیقه) بعد از آن، به‌ جهت اينكه قوه هاضمه در قعر معده بيشتر است اول قسمت غليظ را هضم مي‌نمايد و بعد از آن لطيف را و در هضم هر دو مساوي خواهند بود. البته در ترتیب مصرف غذاها، باید به مزاج معده و میزان گرسنگی نیز توجه نمود.
- در هنگامی که خیلی گرسنه هستید، توصیه می شود غذای غلیظ میل نمایید تا طبیعت مدبره شما به آن مشغول گردد ولی اگر خیلی گرسنه نیستید، توصیه می شود غذای لطیف میل نمایید تا طبیعت مدبره شما با قوت کمتری به آن مشغول گردد بنابراین:
در گرسنگي معتدل ارجح آن است که غذاي لطيف خورده شود.
در گرسنگی مفرط ارجح آن است که غذاي غلیظ خورده شود.
- در فصول مختلف نیز برای خوردن توصیه هایی به شرح ذیل ارائه شده است:
در فصل بهار : مقدار غذا معتدل باشد چون حرارت و مزاج بدن رو به اعتدال است
در فصل تابستان : کم بخورد چون حرارت میل به ظاهر بدن داشته و حرارت در دستگاه گوارش کم است.
در فصل پاییز : معتدل و مایل به رطوبت و لطافت باشد .
در فصل زمستان : زیادتر و غلیظ تر از بقیه فصول باشد چون حرارت میل به باطن و دستگاه گوارش دارد.

منبع: نگاه احیای سلامت